“No big deal”. Hij neemt een slokje van zijn koffie. Op het terras van het café met de lekkerste appeltaart van Delft start ik mijn onderzoek. Welke effecten heeft de invoering van een coronapas op onze gemeenschap? Dat de invoering niet levensondersteunend is, begreep ik al wel. Ik ben benieuwd naar wat de effecten zijn en hoe we daarmee kunnen omgaan. De hamvraag is natuurlijk: “Hoe willen we deze winter met elkaar omgaan?”, een vraag die ik ook aan onze Burgemeester durfde voor te leggen. Mijn onderzoek leidt eerst naar inzicht over marginalisatie en trauma. De afgelopen twee weken voerde ik gesprekken in toevallige ontmoetingen. Ik deel graag de grote lijnen met je.
Strak pak
We zitten inmiddels in een strak pak wat het betekent om een goede burger te zijn: je volgt het narratief van de overheid. Dat beeld van de goede burger is slecht gevoed (één verhaallijn), gevaarlijk (maakt passief) en giftig voor alle partijen (gedachteloos marginaliseren van andersdenkenden). Druk, drang en dwang om deze goede burger te zijn, is sterk en wordt stapje voor stapje doorgevoerd.
Velen van ons weten niet wie we ècht zijn, behalve dan wat ons verteld wordt door de huidige cultuur van dominantie en ontkenning.
Veel van de mensen die nu gemarginaliseerd worden, weten wie ze zijn. Ze voelen hun Eigenheid en kiezen voor authenticiteit. Ze worden opgejaagd (‘Ik heb nul begrip”) omdat ze kiezen voor Eigenheid in het zicht van tegenstand.
Als je zoekt naar Wijsheid, vraag het niet de mensen die het gemakkelijk hebben, maar vraag het de mensen die onderdrukt of gemarginaliseerd worden.
Er zijn meerdere Waarheden
“Deze samenleving is bang voor authenticiteit”. Op de gezellige weekmarkt staan we bij het standbeeld van Hugo de Groot, toonbeeld van tolerantie, vrijdenken en rechtsstatelijkheid. Zou hij ons horen? “Het lijkt wel of onze samenleving een genocide van authenticiteit praktiseert”. Hij zet zijn boodschappentas op de grond, alle tijd. “Ik moet leren omgaan met mensen die mij publiekelijk besmeuren en marginaliseren. Maar er is niets meer versterkend dan in je eigen waarheid te gaan staan”. Roept deze krachtige taal weerstand op? Taal is een krachtig middel. Wellicht dat het daardoor ook sterke reacties oproept. De taal en Eigenheid van deze man leiden in ieder geval in deze tijd tot marginalisatie. No big deal, marginalisatie en trauma?
Onzeker
De ‘genocide van authenticiteit’ beperkt zich denk ik niet tot deze ene persoon. Het beslaat de hele cultuur, het hele Leven. De mensen die nu gemarginaliseerd zijn, worden gezien als afwijkend, asociaal, niet welkom, egoïstisch, noem maar op. Talking heads, BN’ers en politici haasten zich om op de hun geboden podia de kwalificaties over je uit te storten. Wanneer ik de jonge vrouw vraag hoe zij met deze ‘felicitaties’ omgaat moet ze erg lachen. “Weet je, ik ben oké. De mensen die zoveel stress ervaren zijn juist de mensen om mij heen”. Wat ze van Eigenheid vindt? “Ja, dat komt je niet aanwaaien”. Ze denkt lang na. “Ik heb dat juist door tegenslagen en tegenstand geleerd. Ik denk dat ze die Eigenheid bij mij wel voelen, onbewust, maar dat ze dat ook onzeker maakt”. Ze lacht weer hard (heerlijk!). “Ik ben maar een jonkie hè, Dat verwachten ze niet”.
Collectieve ervaringen
Iedereen in onze cultuur heeft traumatische ervaringen met authentiek zijn, met Eigenheid. Wanneer je buiten de lijntjes ging, kreeg je straf, je werd geïsoleerd of gemarginaliseerd. We leren al heel jong hoe we ons moeten conformeren. ‘Luister maar naar pappa, want die weet het beter’ en ‘wees loyaal aan de leider’, de twee beperkende oerovertuigingen in onze Westerse cultuur op je creatieve, vrouwelijke kracht en je daadkrachtige, mannelijke kracht. Overtuigingen die beperken dat je Eigenmachtig leeft. Wie zo opgroeit, denkt dat het normaal is om zonder Eigenmacht in het leven te staan. Je leert om je snel aan te passen aan het dominante verhaal en bent loyaal aan wie je dat vertelt. No big deal, marginalisatie en trauma. Dat marginalisatie tot trauma leidt, van jezelf of de ander, dat zie je dan niet.
Eigenmachtig leven is het hele spectrum van keuzes en gedrag in jezelf toestaan
Projectie
Al die wonden die zijn ontstaan door je te moeten conformeren, gehoorzamen en volgen worden geprojecteerd op diegenen die authentiek en Eigenmachtig leven. Trauma’s van niet je eigen keuzes kunnen maken, niet durven denken, laat staan spreken wat jouw waarheid is en niet je eigen unieke Pad van ervaringen kunnen bewandelen. Met de jonge vrouw praat ik verder over Eigenmachtigheid. “Waarom kan jij zo leven en kan ik die vrijheid niet hebben?”, legt de jonge vrouw mij uit. Dàt wordt geprojecteerd. Die jaloezie, dat verlangen. Of “ik ben bezorgd om jou, want ik ben zelf gestraft toen ik Eigenmachtig wilde zijn”. Zo wordt het authentieke, het Eigenmachtige, nu het afwijkende. No big deal?
Wat kunnen we leren van mensen die nu hun eigen weg gaan?
Voorbij dehumaniseren
Iemand wegdrukken en je ongemak projecteren is dehumaniseren van iemand anders zijn ervaring van de werkelijkheid. De vraag is hoe we de ander zijn Eigenheid toestaan zonder dat we de verbinding en hechtheid verliezen. Bij wegduwen en marginaliseren is er een dreiging dat de verbinding verloren gaat. Hoe kunnen we degene die Eigenmachtigheid wil onderzoeken ondersteunen, als gemeenschap. We hebben allemaal van die momenten in ons leven dat het onveilig was om Eigenmachtig te zijn. Je moet zo-en-zo zijn, doen, geloven. Hoe veilig is dat? Eigenmachtige mensen hebben al ladingen van trauma in hun lichaam, zowel van gedwongen aanpassen als van marginaliseren. Dat wordt activeerd door de huidige aantallen overweldigende boodschappen in onze gemeenschap om je aan te passen en door marginaliseren te ontkennen. Het is onveilig om het op je eigen manier te doen. No big deal, marginaliseren en trauma?
We kunnen afwijkende mensen geen veilig leven garanderen
De samenleving traumatiseert
“Als je van mij houdt, moet ik je bewustmaken van de dingen die je niet ziet”. De oudere dame kijkt naar haar echtgenoot. Hij vindt het lastig waar ze zich allemaal mee bezighoudt. Hij blijft liever onder de radar. Zijn vrouw wil zoveel mogelijk zichzelf zijn. “Ik wil leren omgaan met angst om mijzelf te zijn. Leren om om te gaan met die zwaarte van buitengesloten worden. De uitdagingen van nu maken mij moedig. Ik heb mij nooit zo goed kunnen verbergen”. Haar man wiebelt van zijn ene voet naar zijn andere. “Als je gelukt hebt, vragen je vrienden of je familie of je het wel gaat redden”. Die eenzaamheid raakt mij. Deze oude vrouw vindt de steun vooral in en met haarzelf. Ze kiest moedig voor een betekenisvol leven.
Woede
“Natuurlijk ben ik woedend over onze onrechtvaardige wereld. En de woede heeft mijn moedig gemaakt en laten overleven in de eenzame lockdowns“. De student aan de TU vertelt openhartig over zijn levenloze ervaringen tijdens de lockdowns. De jongeren zijn sterk weggezet als schuldigen. Dat heeft hem woedend gemaakt. “Wanneer ik mijn woede ontken, reis ik in een donkere nacht”. Woede is emanciperend. Het is een gezonde reactie van ons brein om de grens aan te geven. Onze gemeenschap legt veel onderdrukking en ontkenning op van woede. Dat beïnvloedt ons allemaal. No big deal?
Hoe kunnen we de publieke ruimte veilig maken, zodat iedereen Eigenmachtig kan leven en zich niet hoeft aan te passen aan de projecties en trauma’s van anderen?
Wat moeten we ons ter harte nemen?
“Choose your battles”. Een andere student vraagt zich dagelijks af wat hij die dag naar buiten wil brengen. “Trek ik mij nu terug, blijf ik stil, ga ik mij somber voelen? Het belangrijkste nu is om te leren omgaan met geweldadigheid”. Ook hij doorziet de projecties van de trauma’s op Eigenmachtigheid. “Toch leef ik liever zo en navigeer ik in onveilige en vijandige omgevingen. Zolang als dat tenminste mogelijk blijft in de zorg”. Zijn moed en Liefde raakt mij.
Alles draait om: hoe kiezen we voor Liefde? Voor onszelf en voor de ander? Er is iets te leren van de struggle om voor Liefde te kiezen. Wat zou het betekenen wanneer je kiest voor jezelf en om je te bevrijden uit de aanpassing, gehoorzamen, volgen? Om je los je maken van “luister maar naar pappa” en “volg de leider?” Hoe zou het zijn wanneer je uit de gevangenis van je identiteit zou stappen?
Het gaat niet om wel/niet, goed/fout, waar/onwaar. Het gaat erom het effect onder ogen te zien van wat we nu samen gecreëerd hebben. Dàt is verantwoordelijkheid nemen.
Wat moeten we onder ogen zien?
Onze gemeenschap is niet homogeen. Er is haat in onze gemeenschap. We drijven op de wond “ga je mij accepteren of afwijzen?”. Alles verandert, alles is onzeker en veel mensen willen niet mee veranderen. We kunnen elkaar immers niets garanderen. We moeten gaan begrijpen hoe de dominerende en ontkennende krachten werken in onze gemeenschap. Begrijpen hoe je zelf bent gesocialiseerd in deze krachten. Gesocialiseerd dat je ‘luistert naar’ en ‘loyaal bent aan’. Het is belangrijk dat we bewustzijn genereren hoe onze dominante en ontkennende cultuur nu schade aanricht. Voor iedereen. Gemarginaliseerd of niet. Op alle lagen, in alle patronen, op alle niveaus, in alle dimensies van onze levens.
Inclusie
Ik tref vier heren. Ze maken een lunch-ommetje. Wanneer ik ze mijn vraag voorleg wat ons nu te doen staat, tonen ze zich ogenblikkelijk begripvol. Inclusie, inclusie, inclusie. Iedereen moet meedoen. Iedereen kàn ook meedoen. De voorwaarden zijn niet ingewikkeld. Dan gooi ik een klein bommetje: “Bedoel je dan dat de mensen die nu gemarginaliseerd worden geïncludeerd moeten worden in een dominante en ontkennende gemeenschap? Een gemeenschap waar geen tolerantie is voor eigen keuzes, een eigen pad kiezen, voor vrijdenken?”
No big deal. Marginalisatie en trauma leren ons een les. Hoe kunnen we de publieke ruimte veilig maken, zodat iedereen Eigenmachtig kan leven en zich niet hoeft aan te passen aan de projecties en trauma’s van anderen?